Abdurrahman ZEYNAL


BİR MÜCADELE ADAMI

ERZURUMLU YEŞİLZÂDE MEHMED SALİH EFENDİ


1874 Yılında Erzurum´da doğdu. İlk ve orta tahsilini babasından aldı. Erzurum Mülkiye Mektebini bitirdi. 1890 da Kur´an-ı ezberledi,1905´te Şeyh Abdulgafur Mesrur Efendiden ?sülüs, nesih ve talik? yazılarından icazet aldı. Ödüklüzade Hacı Lütfullah Efendi´den ?Arabî ilimleri? okudu. Şeyhül ulema Hacı Süleyman Efendiden ?fıkıh, hadis ve tefsir? okudu. Yazıcızade Hacı Derviş Efendiden ?Mesneviyi? dinledi. Darulmuallimin mektebine kaydolarak buradan mezun oldu. 1897 yılında şer´i hukuk ve ceza muhakemeleri usulü okuyarak ?Mecelle´i Ahkâm-ı Adliyye´nin? bin yedi yüz kadar maddesini okuyup ezberledi.1902 yılında Medrese derslerini vererek ulema sınıfına dâhil oldu.
Tahsil hayatından sonra avukatlık, koyunculuk yaptı. Sonra 21 yıl muallimlik yaptı.1903 yılında ?evkaf-ı münderise? namına muayyen bir ücretle ?Erzurum İbrahim Paşa İptidai Mektebine? muallim oldu ve evlendi. Burada dört yıl muallimlik yaptıktan sonra ?evkaf-ı münderisenin? lağvedilmesinden sonra, ?Erzurum Numune-i Terakki Mektebine? muallimi evvel olarak atandı(1907). Dört yıl öğretmenlik yaptıktan sonra aynı mektebe müdür oldu. Bu arada Caferiye Caminde hatiplik yaptı. 11 yılı müdürlük olmak üzere bu okulda 15 yıl görev yaptı ve 1167 çocuğa okuma yazma öğretti. Bu dönemde İslam Elifbası, Kıraat-ı Merdean, Mecmua-i merdan, Risale-i merdan ve Hanefi ve Şafii mezheplerini kapsayan ?Tuhfet´ül İmameyn? adlarında ?ahlaka, dine, iktisada ve kırata? ilişkin çeşitli kitaplar yazdı. Bir ara Esat Paşa Medresesinde ?Said-i Nursi? ile görüştü. 
Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu Salih Efendi için ?pedegog? olarak yaratılmıştı derken, Cemaleddin Server Revnakoğlu´da ? Doğuştan terbiyeci idi. Ne yazdı ise öğretmek, uyandırmak için yazdı? demektedir.? İttihatçı Ömer Naci´nin zorlamasıyla yazdığı ?Rehber? adlı risaleden dolayı Erzurum Rus konsolosunun şikâyeti üzerine yargılandı. Vali Reşid Paşa ve Asliye Ceza Mahkemesi Reisi Muşlu Ahmet Beyin himmetiyle kurtuldu. 
Birinci Dünya Harbi´nin çıkmasıyla birlikte çeşitli cephelerde özellikle irşat görevlerinde bulundu. Kafkas Cephesinde Said Nursi ile ikinci kez görüştü. Sava esnasında ?Morgov ve Yoncalık? kışlalarının hastane getirilmesinde fahri idare memuru olarak çalıştı. 
Erzurum´un işgalinden sonra evini o zorluklar içinde İstanbul´a taşıdı. Burada ev sıkıntısı nedeniyle Bursa´ya gitti. Mudanya´nın Burgaz köyünde Ekincilik, zeytincilik yaparak geçimini temin etti. Sonra Bursa Set başında fırıncılık yaptı. Bu arada birçok Erzurumlu muhaciri açlıktan kurtardı.
15 Mayıs 191´da Yunanlılar İzmir´e çıkınca Bursa ve çevresinde ?Müdafaa-i Hukuk Cemiyetini? kurdu. Çevrede bulunan eşkıyalara vaaz ve nasihat ederek onları vatan müdafaasına sevk etti. Fırınının külhanında bildiriler basarak halkı milli mücadeleye çağırdı. Kurtuluş savaşına hem malıyla hem de canıyla yardım etti. Ayrıca çeşitli kuruluşlara 23.000 altın verdi. 
Kendisi istememesine karşılık yapılan seçimlerde 1. BMM ye seçildi. Şarkın Sesi gazetesinde yazılar yazdı. 
1.B.M. Meclisinin lağvedilmesiyle birlikte tekrar ticarete başladı. Bir Ara Ankara´da üç bağ satın alıp işletti. Kendisi konuşmalarıyla dönemin hâkim güçlerini eleştirdi. Bunun üzerine hâkim güçler tarafından rahatsız edildi. Bunun üzerine İstanbul´a giderek, ipek, floş yün ipeği satan mağaza açtı.1925 yılında tekrar öğretmenliğe başladı. İstanbul İmam Hatip Okuluna İlm-i Feraiz ve Akaid öğretmeni olarak atandı. 1928 yılında imam hatip okulunun kapanması dolayısıyla Çemberlitaş Ortaokuluna tarih öğretmeni olarak atandı. 54 yaşında, 1931 yılında resmen emekli edildi.
1933 yılında ?Din Muallimi ve Çocuklar? ve ?Din Bildirici Güzel İlmihal? adlı iki eser bastırdı.1934 yılında Afgan ve İran hükümetleri adına Farsça elifba kitapçığı hazırladı.1935 yılında Kütüphaneler tasnif komisyonunda çalıştı. Bu görevi 1946 yılına kadar sürdü. Nihayet mücadeleyle dolu hayatı 4 Temmuz 1954 yılında İstanbul Fatih Sofulardaki evinde kitaplar ve broşürler arasında Allah´ına rücu etti.
Erzurum´da başlayan öğretmenlik hayatı İstanbul İmam Hatip Okulu ve Çemberlitaş Orta Okulunda öğretmen ve idarecilik yaparak devam etmiş, Bursa´da zeytincilik, ekincilik, fırıncılık, Ankara´da toptancılık, İstanbul´da tuhafiye, haffafiyecilik ve komisyonculuk yapmıştır. Bursa´da Müdafaa-i Hukuk başkanlığı, Erzurum Mebusluğu yanında gazetecilik ve kütüphaneleri tasnif komisyonu üyeliğin de bulunmuştur. Erzurum´da Haşiizade Şeyh Ali Efendiye intisap ederek tarikat usul ve adabını öğrenmiş, adına kayıtlı 17 yazma eser yanında elliye varan eserleriyle, gazetelerde yazdığı yazılarla ve Millet Meclisinde yaptığı konuşmalarla ömrünü tamamlayan Salih Efendinin bu mücadele dolu hayatı 1954 yılında vefatıyla sona ermiştir.
Ruhu şad, makamı cennet olsun.