Birinci Dünya Savaşı sona ermiş, Osmanlı İmparatorluğu dağıtılmış son vatan toprakları; Ege ve Trakya'yı Yunanlılar, Antalya havalisini İtalyanlar, Adana, Maraş, Urfa, Antep bölgesini Fransızlar işgal etmiş, boğazda İngiliz ve Fransız savaş gemileri kontrolü ele geçirmiş, İstanbul bir fiil işgal edilmişti. Trabzon havalisinde Rum Çeteleri, Doğu Anadolu da Ermeni çeteleri ve eşkıyalar yapmadıkları zulmü bırakmamıştı.
30 Ekim 1918 yılında Rauf Orbay başkanlığındaki heyet çaresizlik içinde Mondros Mütarekesini imzalamıştı. Bu anlaşmanın Birinci, yedinci ve yirmi dördüncü maddeleri tek kelimeyle felaketti. İtilaf devletleri istedikleri bölgeleri işgal edebileceklerdi. Daha acısı Yirmi Dördüncü maddeye göre Viayet-i Sitte Ermenilere verilecekti.
Bu durumda pek çok aydın, düşünür durumun farkına varmış ve "Vilayet-i Şarkiyye-i Müdafa-i Hukuku Milliye Cemiyeti'ni" kurarak faaliyete başlamışlardı.
İşte Bu şartlarda Mustafa Kemal ve arkadaşları Samsun, Amasya, Sivas oradan da 3 Temmuz 1919'da Erzurum'a gelmişti.
Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün Erzurum'a gelişinin 100. yılı kutlu olsun.
Vilayet-i Şarkiyye-i Müdafa-i Hukuk Cemiyetleri Kuruluyor
Anadolu'da yer yer Müdafa-i Hukuk cemiyetleri kurulmuş bölge toplantıları düzenlemiş ve ülkenin savunulacağı konusunda çabalar sarf etmişlerdi. Bunlardan biride Erzurum da kurulan "Vilayet-i Şarkiyye-i Müdafa-i Hukuku Milliye cemiyetiydi".
17 Haziran vilayet kongresiyle Erzurum'da önemli kararlar alınmış, 3 Temmuzda Erzurum'a gelen Mustafa Kemal beş gün sonra askerlikten istifa etmiş, normal bir Osmanlı vatandaşı olmuş iken bugün Atatürk Evi olarak kullanılan binaya gelen Kâzım Karabekir "Paşam Kolordum ve Ben Emrinizdeyiz" demek suretiyle çok nazik olan durumu düzeltmiş, ilerleyen günler Erzurum halkı Mustafa Kemal'e Hemşerilik beratı vererek, Yukarı Mumcu nüfusuna kaydetmiş, Milletvekili seçilmesini sağlamak suretiyle İstanbul'da toplanacak Meclis-i Mebusan'a gönderilmesini sağlamışlardı. Ancak Mustafa Kemal bu toplantılara gitmeyecek Ankara'da kalacaktı.
Kongre 23 Temmuzda Başlıyor
Mustafa Kemal başkanlığında toplanan, yokluk, kıtlık, çetin müzakereler altında ve işgal etkilerinin gölgesinde bir araya gelen delegeler başkanlığa Mustafa Kemal'i seçmiş, böylece Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuna giden yolu açmışlardı.
Kongrede önemli karalar alınmış "Vatanın bütünlüğü, milletin egemenliği, Kuvay-ı Milliyeyi amil, milli iradeyi hakim kılmak esastır" denilerek önemli bir yol haritası çıkarılmıştı.
Ankara'ya gidecek Heyetin Yol Parası Toplanıyor
Artık alınan karalar Sivas'a götürülecek, orada yeni kararlarla desteklenecekti. Ancak kafilenin gitmesi için para gerekmekte, istenilen paranın ancak 100 lirasını Erzurum Müdafa-i Hukuk cemiyeti toplayabilmişti. Ortada para yoktu. Tam bu esnada Emekli Binbaşı Süleyman Bey heyet temsilcilerine " ben emekli biriyim. Maaşımla idare ederim. Bende birikmiş 900 lira var, onu vereyim, ancak bundan siz ve benden başka hiç kimsenin haberi olmayacak, eğer ileride Müdafa-i Hukuk Cemiyeti'nin parası olursa verirsiniz. Yoksa da Helâl olsun " demek suretiyle parayı verir. Bu gerçek ancak 1943 yılında ortaya çıkacaktı.
Para Mustafa Kemal'e ulaştırılınca kafile Ağustosun başında Sivas'a doğru yola çıkar. Yol tehlikelidir. Eşkıyalar vardır. Elazığ valisi tarafından tutuklanma riski vardır. Ancak bütün bu zorluklar aşılarak Sivas'a varılır.
Mustafa Kemal'e Hemşerilik Beratı Veriliyor
Erzurum Cumhuriyetin kurulmasında temel teşkil eden "23 Temmuz Erzurum Kongresi" ile birlikte Atatürk'e hemşerilik beratı vererek nüfusa kaydetmiş, kahraman Erzurumlular Türk tarihindeki köşe taşlarından biri olmuş, kadirşinaslıklarını göstermişlerdir.
Bugünde Erzurumlulara ve devlete düşen görev ülkeyi ve Erzurum'u çağın bilgi, teknik, endüstri birikimleriyle donatmak, mükemmel bir milli eğitim bilgisi vererek Atatürk'ün şu veciz ifadesi olan, "Çocuklarımıza vereceğimiz eğitimin hududu ne olursa olsun en önce kendisine düşman olacak unsurlarla mücadele etme azim ve gayreti verilmelidir".
Bu duygularla Erzurum Kongresinin 102. yıl dönümünü tebrik eder, ülke, vatan ve millet uğrunda vefat eden tüm ecdadımızı rahmetle anar, Dadaşları sevgiyle selamlarım. 23 Temmuz 2021/Erzurum
