Dün trafikte bir araç arkasında Osmanlı Tuğrasının vardı ve altında bir yazı; Dünyaya vurulan mühür yazıyordu. Düşünmeye başladım acaba araç arkalarında bayraklarda, kolye tasarımlarında, tablolarda hala kullanılan bu imzaların anlamını kaç kişi biliyordur diye. Bende bu hafta Osmanlı Tuğrası olarak bilinen Tuğra hakkında bir şeyler kaleme almak istedim.
Tuğra; Osmanlı padişahlarının isminin ve namının yazılı olduğu bir tür imza yerine kullandıkları, özel biçimi olan bir müdürdür. Ayrıca padişah tuğralarının antik önemi ve değeri vardır. Farsça anlamı ?işaret´ olan ?tuğra´ Arapça ´da ?iz bırakma´ anlamında kullanılır. Tuğraları padişahlar değil usta Hattatlar yazarlar tasarımları Hat sanatını icra eden kişiye aittir. Şekil olarak birbirlerine benzeseler bile yazılış ve harflerin dizilişi farklıdır. Bilinen ilk tuğra Orhan gaziye aittir. Tuğrasında Orhan-bin Osman yazılıdır. Osman Gazinin tuğrası henüz bulunamamıştır. Bu nedenle otuz altı Osmanlı Padişahı için otuz beş kullanılmaktadır.
Tuğra ise temelde birkaç kısımdan oluşur. Tuğ, Zülfe, Hançer, Beyze, Sere kısımlarından oluşur. Halk arasında sere denilen sözlük anlamı; baş parmağın ucundan işaret parmağının ucuna kadar olan uzaklık anlamına gelir. Sere tuğranın metin kısmıdır. Bu kısımda padişahın ve babasının ismi ile ŞAH, HAN, EL- MUZAFFER kelimeleri yazılıdır. İkinci kısım ise beyze(Arapça: yumurta): Tuğranın sol tarafında bulunan iç içe iki kavisli kısımdır. Tuğ´lar: Tuğranın üstüne doğru uzanan ?elif? harfi şeklindeki uzantılardır. Her zaman elif değillerdir. Bazen harf de değillerdir. Yanlarında yer alan flama şeklindeki kavislere ?zülfe? denir. Kollar (hançere): Beyzelerin devamı olarak sağa doğru paralel uzanan kollardır. Bazı tuğralarda sağ üst boşlukta ilgili padişahın ?mahlas? veya sıfatı da görülür. Olgunlaşmış bir tuğrada iki beyze ve üç tuğ yer alır. İçerik metni bunları karşılamazsa bazı tuğralarda esas metinle ilgili olmayan şekiller de yer alır ki, bunlar klasikleşmiş tuğra şeklini korumak ve kendinden önceki tuğraya benzetebilmek için eklenmişlerdir. Bir anlam ifade etmezler. Eski paraların değerini gösteren kısmına yazı, tuğralı yüzlerine de tura denerek kolay ?kura? çekimi için kullandığımız ?yazı mı tura mı?? deyimi buradan çıkmıştır.
Kıyafetlerimizde, arabamızda, evimizde, iş yerimizde kullandığımız tuğraların anlamını bilerek taşımak daha anlamlı olacaktır. iyi haftalar?
