Orhan DURMUŞ


Tipokrafi

Geçen haftalarda yazı tipleri hakkında bilgiler paylaşmıştım. Şimdi ise yazıyı bir sanata dönüştüren ölçü anlam kazandıran tasarımlarda yardımcı olan bir bilimdir tipokrafi.


Eski Yunancadaki ?typos: form´ ve ?graphia: yazmak?tan türetilen tipografi, yazıyı belli tekniklerle belirli şekillere sokma sanatıdır. Fantastik bir tabirle tipografi harf bükücülüğüdür. Tipografi, kimine göre sanat, kimine göre bilim, kimine göre eğlence, bana göre hepsinin bir karışımıdır. Bu bağlamda tipografi, sesleri karşılayan harflere ve dolayısıyla metne görsel açıdan daha fazla anlam yükleme sanatıdır. Harfler arasında geometrik ve oransal uyumun bilimidir. Tipografi, harf içeren bir posterlerdeki duyguyu daha iyi aktarma yoldur. Font ise İnternette en çok karıştırılan terimler font ve typeface (yazıyüzü) kavramlarıdır. Font .ttf .otf gibi uzantıları olan bilgisayara yüklenebilen dijital bir dosyadır. Yazıyüzü (typeface) ise o fontun biçimine, yani tasarımına göndermede bulunur.Serif? tırnak demektir. ?Sans? ise Fransızca´da olumsuzluk (without) anlamı verir: ?sans-serif? ise tınak-sız ?Arial? fontu gibi düz fontlara verilen isimdir. Buna karşın ?Times New Roman? tırnaklı (serif´li) bir fonttur.

Dik Fontlar: Roman = Regular = Book. Hepsi de yakın anlamlara sahiptir ve dik fontları karşılar. Office programında iyi tanıdığınız ?Times New Roman? fontu, ilk olarak düz tasarlanmıştır. İtalik  yani doğal eğik durumu ayrıca tasarlanmıştır. Belirli programlarla biz onları açılı olarak eğdiğimizde hakiki bir italiklik elde edemeyiz, bu duruma ise oblik deriz, yani yapay eğik. Bu farkı en iyi küçük a harfinden anlarsınız, a harfi eğildiğinde boğulur ve okunaklı görünmez, içi geniş eğik a harfi daha rahat bir okunma sağlar. Yukarıdaki örnekte de açıkça görülmektedir.

İlginçtir tipograflar arasında en sevilmeyen font ?comic sans serif? fontudur. Bu font aslında 1994´te, aynı zamanda Trebuchet MS gibi çok güzel bir fontun yaratıcısı Vincent Connare tarafından çizgi roman baloncuklarını doldurmak için üretildi. Fakat ilgili ilgisiz herkes bu sempatik fontu kullanmaya başladı. Obsesif tasarımcılar da bu meseleyi o kadar ciddiye aldılar ki bu fontun kullanımını yasaklamak için  ?Ban Comic Sans? adlı bir site bile yaptılar. Siz siz olun bu fontu kullanmadan önce iki kere düşünün ya da gelecek eleştirilere hazırlıklı olun. Fakat bu fontun seveni de var. Aşağıdaki videoda gençler, fonta olan sevgilerini anlatmışlar.Şahsen bu fontu ben de tercih etmiyorum; ama aşırı bir alerjim de yok. Zaten dünyada font kıtlığı da yok. Düşünün, benim bile tasarımlarımın bulunduğu ücretsiz font indirebileceğiniz bir çok site var. Buna en güzel örnek dafont.com sitesidir. Siteyi gezdiğinizde bana hak vereceksiniz. Comic Sans´tan çok daha comic bir sürü font var. Font kontrastı, harf içindeki hatların kalınlık değişimidir. Örneğin Helvetica fontunun kontrastı düşüktür; çünkü harfler özdeş kalınlıkta çizilmiştir. Diğer yandan Bodoni fontu yüksek kontrasta sahiptir. Yukarıda iki fontun da karakteristik yapısı net olarak görülmektedir.
Kontrast olayı çok derin bir konudur. Harf düzeyindeki kontrast ayrı, sayfa düzeni açısından kontrast ayrı ve renk kontrastı ayrı konulardır ve tasarımcıya birçok kombinasyon şansı sağlar. Şunu mutlaka yapın diye bir kural yoktur. Önemli olan metnin okunaklı olması ve gözü yormamasıdır. Fontlara daha bilinçli yaklaşmak için onların isimlerinin ne anlama geldiğini de bilmek gerekiyor. Helvetica bir yazıtipi (font) ailesidir, Narrow genişliktir, Bold ağırlıktır, Oblique ise eğimdir. Book, Roman gibi tabirler ise o yazı tipini stilini belirtir. Artık bazı terimler o kadar yerleşmiş ki Türkçeleştiremedim. Türkçeye özgü hatlar var ki onlara da henüz isim bulamadım. (Öneriniz varsa lütfen yorum yapın.) Fakat faydalı bir çizelge oldu. Aşağıdaki ise güzel bir siteden bulduğum çizelge, ayrıntısı için resme tıklayabilirsiniz.