www.erzurumgunebakis.com / Dilan ÇOŞKUN
Erzurum tarihine dönüp baktığımızda, sanayileşme anlamında atılan büyük adımlar, şehre değer katan fabrikalar ve üretim tesisleri dikkat çekerken, ne yazık ki bu girişimlerin çoğu zaman içinde kapanarak bir dönemin anıları haline geldi. Tarihçi Abdurrahman Zeynal'in "Dünden Bugüne Erzurum'da Kapanmış Fabrikalar" başlıklı değerlendirmesi, şehrin sanayi geçmişine ışık tutuyor ve önemli tespitler ortaya koydu.
Bir Zamanlar Üreten Erzurum
Cumhuriyetin ilk yıllarında Erzurum, özellikle Kâzım Karabekir'in öncülüğünde kurulan İş Ocağı (Silah Fabrikası) ve ilerleyen yıllarda açılan Doğu Kiremit ve Tuğla Fabrikası ile üretim potansiyelini göstermişti. Baltacıoğlu Deri Fabrikası, Palandöken ve Aziziye un fabrikaları, Polat Un Fabrikaları gibi tesisler şehrin ve bölgenin ihtiyaçlarını karşılayan önemli sanayi kuruluşlarıydı.
Özellikle Erzurum'un geçmişinde 1500 civarında su değirmeni bulunurken, un fabrikaları, sabun fabrikaları, pastırma imalathaneleri ve demiryolu fabrikaları şehrin üretken yapısını temsil ediyordu. Özel sektör girişimleriyle kurulan kömür işletmeleri (Aşkale, Balkaya, İspir ve Oltu), Erzurumlu müteşebbislerin sanayiye katkısını gözler önüne seriyordu.
Yükseliş ve Düşüş
Zeynal, “1960'lı ve 1970'li yıllar Erzurum sanayisi için önemli bir dönem oldu. Erzurum Yem Fabrikası, Cihan Lastik Fabrikası, Baltacıoğlu Ayakkabı Fabrikası, Pasinler Tuğla ve Kiremit Fabrikası, Biriket Kömür Fabrikası gibi tesisler bölgenin ihtiyacını karşılamanın ötesinde, istihdam yaratarak şehre büyük katkılar sundu. Ancak bu sanayi kuruluşları zamanla birer birer kapanarak yerini sessizliğe bıraktı.
1970'lerin sonunda kurulan Tarım Aletleri Fabrikası, Tortum Yapağı Fabrikası, Erzurum Elektronik Fabrikası gibi tesisler de aynı kaderi paylaşarak üretime devam edemedi. Erzurum'un önemli tesislerinden biri olan Ilıca Şeker Fabrikası bile zamanla üretimi durdurdu.”dedi.
Neden Kapatıldı?
Zeynal'in değerlendirmelerinde özellikle vurgulanan nokta, bu fabrikaların kapanma nedenlerinin belirsizliği ve ilgisizlik.
Zeynal, “Erzurum'un sanayi potansiyeli olmasına rağmen, "Bu şehirde sanayi olmaz" söylemi, üretime ve girişimciliğe büyük zarar verdi. Bu durum, yalnızca işsizlik sorununu derinleştirmekle kalmadı, aynı zamanda şehrin nüfusunun düşmesine de neden oldu. 2000 yılında nüfusu 937 bin olan Erzurum, bugün 748 bin seviyelerine geriledi. Sanayinin bitmesi, genç nüfusun başka şehirlere göç etmesine yol açarken, Erzurum'un makus talihi adeta bir kader olarak kabul edilir hale geldi.” İfadelerini kullandı.
Çözüm Bekleyen Şehir
Abdurrahman Zeynal'in tespitleri, Erzurum'un sanayi alanında yeniden yapılanması gerektiğini açıkça ortaya koyuyor. Yeni stratejiler, üretime dayalı projeler ve kararlı bir vizyon ile şehrin eski canlılığına kavuşması mümkün.
Zeynal'a göre, Erzurum'un tarihindeki bu fabrikalar, sadece üretim tesisleri değil, aynı zamanda birer kalkınma umuduydu. Bu umudun yeniden yeşermesi için söz değil, somut adımların atılması gerekiyor. Şehir, çözüm bekliyor. Sanayiye, üretime ve istihdama yönelik projelerin yeniden hayata geçirilmesiyle Erzurum, hem tarihindeki potansiyelini yeniden yakalayabilir hem de genç nüfusuna umut olabilir.
