Geri kalmışlık zincirini kırabilmek için top yekûn tüm Erzurumlular, yeni bir vizyonla, motivasyonu yükseltilmiş, sosyo psikolojik sermayesi artırılmış, amir, memur, siyasetçisi, esnafı, Belediye Başkanı, siyasi partileri yeni bir zihni değişim geçirerek kolektif ruhu ortaya çıkarıp, ortak aklı kullanmak suretiyle Erzurum yeniden bir cazibe merkezine dönüştürülmelidir. Bunun için alınacak ve yapılacak tedbirler aşağıya maddeler halinde çıkarılmıştır. Buna göre;
1-Gelişme teknolojik ve örgütsel yeniliklerle birlikte yürütülmeli ve öncülüğünü de Atatürk Üniversitesi yapmalıdır.
2-Erzurum-Trabzon, Erzurum- Rize, Erzurum- Gürbulak, Erzurum–Urfa, Erzurum-Ankara, Erzurum-İstanbul ve diğer Turizm merkezleri ile sanayi merkezleri ve limanlara ulaşması için her türlü kolaylaştırıcı tedbir alınmalıdır. (Ovit Tüneli hariç pek bir şey yapılmadı.)
3-Su, kanalizasyon ve alt yapı hizmetleri yeniden düzenlenerek 1998 de alınan karar gereği ikinci organize sanayi bölgesi faaliyete sokulmalıdır. (Ne yazık ki alınan bu karar bir türlü faaliyete geçirilemedi. Çünkü Müdürge Köyü doğusunda yapılan ve milyarlarca para toprağa gömüldü. Binalar çatladı ve alan tahliye edildi. Bu sefer Ilıcadaki askeri bölge İkinci Organize Sanayi Bölgesi ilan edildi. Bakalım ne olacak?)
4-Köylerde tarım ve hayvancılık yanında yeni iş türleri köylüye götürülmeli, özellikle halıcılık, biçki-dikiş ve yöreye bağlı el sanatları teşvik edilerek atıl haldeki iş gücü ekonomiye kazandırılmalıdır.(Ancak geçen sürede köyle yönelik ciddi çalışmalar olmadığı gibi köyler boşalmaya devam etti)
5-Şehir ekonomisi, uluslararası ekonomiyle bütünleşmiş hale getirilmelidir.(Geçen süre içinde bu konuda ciddi atılımlar yapılmadı)
6-Göç olgusu beyinlerden silinerek, bölgemizin daha yaşanabilir hale getirilmesi sağlanmalıdır.(Göç durdurulup tersi olay gerçekleşmesi beklenirken şehir nüfusu 760 binlerin altına düşerek irtifa kaybetti.)
7-Bölgede son yıllarda uygulanan sağlık politikaları yeniden gözden geçirilerek yetişmiş doktorlarımızın büyük şehirlere göç etmesi güzel fırsatlarla engellenmelidir. Ayrıca Romatizma, Kemik, Trafik ve Onkoloji hastalıkları için Erzurum tüm Doğu Anadolulun merkezi olmalıdır isteğimizde gerçekleşmedi.
8-Eski Ağır Bakımın yerinde yeni bir Üniversite kurularak Şehrin doğu kısmının Batı kısmıyla entegre olması sağlanmalıdır. (Erzurum Teknik Üniversitesi kuruldu ama bu bölgeye değil havaalanı yolu üzerindeki tarım arazileri üzerine kuruldu)
9-Ilıca’da bulunan NATO petrol tesisleri sivil kullanıma açılarak 22 ilin petrol ihtiyacı buradan karşılanmalıdır. (Bu istek de gerçekleşmedi. Bölge farklı amaçla kullanıma açıldı)
10-Besi hayvancılığı, Süt inekçiliği teşvik edilerek mera ve çayırlardaki ot ve diğer ürünlerden faydalanma cihetine gidilmelidir. (Maalesef bu istek de gerçekleşmeyen istekler arasında kaldı.)
11-Çağrı merkezleri kurularak yeni istihdam alanları oluşturulmalıdır. (Evet, çağrı merkezleri kuruldu. Gençler için iş alanı oldu. Fakat burada ciddi bir denetim olması gerekir. Kontrol edilmezse ileride ciddi sorunlar yaşanır)
12-Bal ve Arıcılık teşvik edilerek bal borsası Erzurum’da kurulmalı, modern laboratuvarlar yapılarak kaliteli bal üretimi sağlanmalı ve bal markası oluşturulmalıdır.(Laboratuvar ve borsada gerçekleşmeyen isteklerden oldu)
13-Tortum, Oltu, Olur, İspir gibi vadi özelliği gösteren ilçelerimizde seracılık teşvik edilerek şehrin ihtiyacı olan sebze ve meyve buralardan temin edilmelidir. (Ciddi çalışmalara şahit olmadık)
14-Daphan ovasında yeşil mercimek, Narman ve İspir’de beyaz fasulye tarımı teşvik edilmelidir.(Fasulye konusunda iyi çalışmalar olmasına karşılık yeşil mercimek konusunda yeni adımlar atılmadı.)
15-Ilıca ile Havaalanı arsındaki düzlüklere Modern futbol sahası ve Oteller yapılmalı bu bölge Futbol turizmine, golf turizmine ve kaplıca turizmine kavuşturulmalıdır.(Bu önemli isteklere de pratikte çözüm bulunamadı)
16-Yayla turizmi, traking, yamaç paraşütü, rafting yarışmaları teşvik edilerek şehre gelen turist çeşitlendirilmelidir. (Erzurum bu alanlar için önemli bir merkez konumunu sürdürmesine karşılık bu alanda yeni gelişmeler olmadı.)
17-2011 Ünüverside Kış Oyunları fırsat bilinerek iyi organize edilmeli akabinde 2020 kış olimpiyatlarına talip olunmalıdır.(Evet Kış oyunları alındı ama ne yazık ki bunun verdiği fırsatlar iyi değerlendirilemedi. Şehrin ekonomisine ciddi katkı olmadı. İlerleyen yıllar Kış Olimpiyatlarını şehrimize getirme konusunda zaten ciddi hiçbir şey yapılmadı.)
18- Daphan ovası projesi hızla tamamlanmalı halen 50. 000 dönüm olan sulanabilir arazi 500. 000 dönüme çıkarılmalıdır. (Halen sulama konusunda yeterli çabanın olmadığını görememekten usandık gibi..)
19-Atatürk Üniversitesinin öncülüğünde, Milli Kütüphane ve Osmanlı arşivlerindeki belgelerin mikro filmleri Erzurum’a getirilerek araştırmacıların hizmetine sunulmalı, böylece Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu da ki araştırmacı ve akademisyenlerin batıya gitmeden Erzurum’da kalarak şehre ekonomik katkı sağlamaları için alt yapı oluşturulmalıdır. (Dijitalleşme yapıldı ama bu istenilen düzeye getirilemedi. Hâlbuki bilimsel çalışmalara ciddi bir katkı sunacaktı. Olmadı)
20-Kuş cennetinin geri getirilmesi konusunda çalışmalar yapılmalıdır.(Kuş cenneti, kuş gözlem evleri konusunda ciddi atılımlar ne yazık ki yapılamadı)
21- Mekke, Medine’den sonra Ramazan Oruç’unun en iyi teneffüs edildiği şehrimizin bir inanç turizm merkezi haline getirilmesine yönelik tedbirler alınmalıdır. (İnanç turizmi konusunda yine yaya kaldık.)
Netice itibarıyla son seksen yılda; Erzurum göç ederek nüfus bakımından 30. sıralara, eğitimde 62. sıraya, kamu yatırımları sıralamasında 60’ların gerisine, gayri safi yurt içi hâsıladan aldığı pay 12 sıralardan 70. sıralara gerilemiş. Sonuçta yeteri kadar turist çekemeyen, var olan tarihi ve kültürel değerlerini ülke ve dünya çapında pazarlayamayan, hayvancılığı can çekişen sadece tüketen bir il durumuna düşürülmüştür.
Ne yazık ki makûs talihimizi kırmadık. Yenemedik. Her alanda kayıp vermeye devam ediyoruz.
NOT: Yazının kaleme alındığı tarih Temmuz 2009. Yeniden değerlendirme Ocak 2025.
