Araç değer kaybı, bir aracın kaza sonucu meydana gelen hasar veya tamir işlemleri sonucundaki değer ile hiç kaza yapmamış halinin piyasadaki rayiç değeri arasındaki farktır. Araç değer kaybı, kusur oranında karşı tarafın kendisinden (kusurlu aracın işleteninden ve sürücüsünden) istenebileceği gibi karşı tarafın sigorta şirketinden de istenebilmektedir. Bir araç hasar gördüğünde, satış ve pazar değeri düşebilir. Araç değer kaybı davaları, bu kaybın tazmin edilmesini amaçlar.
Araç Değer Kaybı Tazminatı Hesaplanması
Kazanın oluş şekline göre değişkenlik göstermekle birlikte, kazalı bir araçta hayatın olağan akışına göre değer kaybı oluşacağı aşikardır. Kazalı bir araçta değer kaybı oluşup oluşmadığı veya oluşan değer kaybının miktarı, aracın modeli, markası, kaza tarihindeki yaşı, kilometresi, hasarın nitelik ve niceliği gibi hususlara bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir. Değer kaybı, bahsedilen kriterler göz önüne alınarak, aracın hasarsız hâliyle ve kaza tarihi itibariyle serbest piyasadaki ikinci el piyasa rayiç değeri ile aracın hasarı onarıldıktan sonraki hâline göre serbest piyasadaki ikinci el piyasa değeri arasındaki farkın tespit edilmesiyle bulunur. Kusur durumu gibi değer kaybı incelemesi de teknik bilirkişi incelemesini gerektirmektedir.
Araç Değer Kaybı Tazminatı Nasıl Alınır?
Kanunda yapılan değişiklikle her yaş ve kilometredeki araç için araç değer kaybı tazminatı istenilebilecektir. Trafik Sigortası Genel Şartları kapsamında 2021 yılında yapılan değişiklikle araç değer kaybı tazminatı isteyebilmek için aracın 165.000 km’den düşük olması şartı, yani kilometre sınırı kaldırılmıştır. Artık her kilometredeki hasar gören araç için araç değer kaybı talep edilebilecektir.
Değer kaybı başvurusu için iki temel ön şart vardır:
• Yaşanan trafik kazasında kusurun tamamının (% 100 kusur) araç değer kaybı başvurusunda bulunan kişide olmaması gerekmektedir.
• Kazaya karışıp hakkında değer kaybı başvurusu yapılan aracın pert olmaması gerekmektedir.
Yukarıdaki şartlar gerçekleştikten sonra araç değer kaybına ilişkin talepler, önce meydana gelen kazada kusurlu olan araç sürücüsünün zorunlu trafik sigortasına başvuru yapılmalıdır. Sigorta şirketine başvuru zorunludur. Sigorta şirketinin az ödeme yapması veya ödemeyi reddetmesi halinde, önce arabuluculuk başvurusu yapılmalı, daha sonra mahkemeye dava açılmalıdır.
Sigorta Tahkim Komisyonu’na Başvuru
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’na göre Sigorta Tahkim Komisyonuna başvurmak için öncelikle ilgili sigorta şirketine başvuru yapılması gerekmektedir. İlgili sigorta şirketi yapılan başvuruya 15 gün içerisinde cevap vermesi gerekmektedir. Sigorta şirketi 15 gün içerisinde başvurana herhangi bir cevap vermemesi durumunda ilgili Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru yapabilir.
Araç Değer Kaybı Taleplerinde Zamanaşımı
6098 sayılı Borçlar Kanununun 72. Maddesi uyarınca “Tazminat istemi, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yılın ve her hâlde fiilin işlendiği tarihten başlayarak on yılın geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Ancak, tazminat ceza kanunlarının daha uzun bir zamanaşımı öngördüğü cezayı gerektiren bir fiilden doğmuşsa, bu zamanaşımı uygulanır.”
Buna göre, araç değer kayıplarına ilişkin taleplerde zararın ve tazminat yükümlüsünün öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl, kazanın meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıl içerisinde zamanaşımına uğrar.
Değer Kaybı Tazminat Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Yargıtay sigorta şirketlerine karşı açılan araç değer kaybı davalarının ticari dava niteliğinde olduğundan hareketle Asliye Ticaret Mahkemelerinin görevli olduğuna araç işleteni ve sürücüsüne karşı açılan davalarda ise Asliye Hukuk Mahkemelerinin görevli olduğu konusunda karara varmıştır. Araç Değer Kaybı Davası görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesi‘dir
Asliye Ticaret Mahkemeleri’nin bulunmadığı yerlerde araç değer kaybı davaları Asliye Hukuk Mahkemeleri’nde Asliye Ticaret Mahkemesi sıfatıyla açılması gerekmektedir. Değer kaybı tazminatını isteyen kusurlu aracın sigortalayan şirketin merkez veya şubesinin bulunduğu yer mahkemesinde ya da sigorta sözleşmesini yapan acentenin bulunduğu yer mahkemesinde veya kazanın meydana geldiği yer mahkemesinde ya da zarar görenin ikametgâhının bulunduğu mahkemede iş bu davayı açabilir.
Araç Mahrumiyet Bedeli Nedir?
Trafik kazasına karışan ve bu sebeple hasar alan araçlar aldıkları hasarın boyutuna göre onarım ve bakım işlemlerine tabi tutulmaktadır. Aracın onarımı ve bakımı süresince araç sahipleri araçlarını kullanamamakta dolayısıyla mağdur olmaktadırlar. Aracın trafik kazasına karışması sonunda aldığı hasar nedeniyle kullanım dışında kaldığı süre için araç sahibinin tazminat talep etme hakkı bulunmaktadır. Bu tazminata araç mahrumiyet bedeli ya da araçtan mahrum kalma tazminatı denmektedir.
Araçtan mahrum kalma tazminatının hesaplanmasında onarımda olan aracın ticari olup olmaması dikkate alınmaktadır. Eğer araç ticari ise birde aracın kullanılamadığı süreye ilişkin ticari kazanç kaybı da tazminat hesaplamasına dahil edilecektir.
Araç Mahrumiyet Bedelinin Hesaplanması
Araç mahrumiyeti tazminatı, aracın kullanılamadığı gün sayısı ile benzer bir aracın günlük kiralama bedeli çarpılarak bulunur. Araç mahrumiyeti tazminatı hesaplanırken dikkat edilmesi gereken bir husus da “makul onarım süresi”dir. Hakim dava konusu olayda aracın kaç günde onarıldığını değil, aracın kaç günde onarılabileceğini dikkate almalıdır. Makul onarım süresi olarak adlandırılan bu süre bilirkişi tarafından hesaplanmaktadır. Somut olayda aracın bakım ve onarımı çeşitli sebeplerle olması gerekenden daha uzun sürse bile fazla olan süreler kusurlu araç sürücüsüne veya sahibine yükletilemez.
Araçtan Yoksun Kalma Tazminatından Sorumlu Kişiler
Araç mahrumiyeti tazminatı kusurlu tarafın sigorta şirketinden veya kaskodan istenilememektedir. TBK m.49’a göre “Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren bu zararı gidermekle yükümlüdür.” İlgili madde çerçevesinde, araç mahrumiyeti tazminatından kusurlu araç sürücüsü ile araç sahibinin müteselsil olarak sorumlu olduğu söylenmelidir. Dolayısıyla araç mahrumiyeti tazminatı talebiyle kusurlu araç sürücüsü veya sahibine başvurulması gerekmektedir.
Araçtan Yoksun Kalma Tazminatında Görevli Mahkeme ve Zamanaşımı
Araç mahrumiyeti tazminatı taleplerinde görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Dolayısıyla bu talebin kaza tarihinden itibaren 2 yıl içerisinde görevli mahkeme olan Asliye Hukuk Mahkemelerine başvurulmalıdır. Aksi halde ilgili tazminat hakkı zamanaşımına uğrayacak ve hak sahibi tarafından talep edilemez hale gelecektir.