Tanzimat'la başlayan, Cumhuriyetle devam eden, 2000'lerden sonra tavan yapan eylem ve söylemleri tarihsel sürç içine, ekonomik, sosyal, kültürel, siyasal olarak doğru değerlendirebildik mi? Eğer değerlendirebilseydik son yıllarda meydana gelen ve özellikle akaide ait temellere bu kadar zarar verebilir miydik?
Özellikle 19. yüzyılda batıda felsefe, fizik, kimya, biyoloji, tıp ve astronomi alanında büyük gelişmeler yaşanırken Osmanlıda bilimsel söylemler hemen hemen yok gibiydi. Olanlarda Mağlubiyetlerin, iç dinamiklerin ortaya çıkardığı ezilmişlik, yenilmişlik psikolojisinin sonucu olarak batıyı tanımadan "batıyı taklit etmekle başlayan" bir süreçti.