1820-1920 Osmanlı İmparatorluğunun en uzun yüz yılı olduğu gibi Erzurumun dört defa işgalle karşı karşıya kaldığı yakılıp, yıkılıp tahrip edilip göçlerle en acılı yıllarının yaşandığı dönem oldu......!
Kırım Savaşıyla başlayan Rusların Kafkasları işgaliyle sonuçlanan bir asırdır 19. yüzyıl.... 1828-1829 Rus işgalini yaşamış olan şehrimiz 1856 yılında ikinci Rus işgaliyle karşılaşmış ve mahalle halkının direnmesiyle Ruslar şehri terk etmiş bu kahraman mahallelere Gavurboğan Mahallesi adı almıştı.
Osmanlı bu olaydan sonra Erzurum'da Tabyaları ve kışlaları inşa ederek gelecekte olması muhtemel Osmanlı-Rus Savaşlarına hazırlık yapmaya başlamıştı.
1854-1874 yılları arasında Aziziye mecidiye, Hamidiye, Küçük ve Büyük Kiremitlik ve Ester Williams tabyasını yaptırmış şehrin savunması için tedbir almıştı.
Aynı yıllarda Topçu Kışlası( Firdevsoğlu), Süvari Kışlası, Jandarma Kışlası, Yoncalık Kışlası, Taşambarları yaptırmış böylece şehir askeri bir garnizona dönüşmüştü.
Şehrin güneyinde 1860'larda inşa edilen ve 1960'lara kadar maddi varlığını devam ettiren bir kışla ortaya çıkmış adına " Yoncalık Kışlası" demişlerdi.
Yoncalık kışlası bitimiyle birlikte askeri bir kışla olmuş tüm talimler bu bölgede yapılmış muhtemel bir savaşa hazırlanılmıştı. Ancak 1877-78 Osmanlı Rus Savaşıyla birlikte kısa süre Rus işgaline uğramış, Rusların çekilmesiyle birlikte yeniden Türk Ordusunun eline geçmişti.
Birinci Dünya Savaşı başlayınca yine iş Yoncalık Kışlasına düşmüştü. Askeri eğitimin yanında kısa süreli hastahane görevini üstlenendi. 1916 yılında işgale uğrayınca Yoncalık Kışlasının kara günleri başlamıştı.
12 Mart 1918 sabahı Türk ordusu güneyden şehre girerken Teğmen Aliravi'yi şehit vermiş, böylece sonraki yıllar açılan caddeye "Aliravi Caddesi", Yapılan İlkokula "Aliravi İlkokulu" ve "Yoncalık Kışlasına" "Aliravi Kışlası" adı verilmişti.
Özellikle 1918 sonrası Yoncalık Kışlası önemli bir rol üstlenmişti. Kâzım Karabekir Paşa kışlayı "Yetimler okulu, Gürbüzler okuluna" çevirmek suretiyle yüzlerce yetime kol kanat gererek "Yetimler Babası" unvanını almıştı. Burada okuyan yetimler silah fabrikasında usta oldular ve Asker için silah sanayinin ana elemanı oldular. Subay olup ordunun değişik kademelerinde görev yaptılar.
İkinci Dünya Savaşı çıkınca kışla yeniden öneme kavuştu.Savaşa karşı Anadolu'dan binlerce asker Erzurum'a geldi. Öyleki Kışlalar, Tabyalar, askerle dolunca kalan askerlerin bir bölümü cami ve medreselere yerleştirildi. Devlet tedbir almıştı. Tarihi acılar bu tedbiri almayı zorunlu hale getirmişti. İşte Aliravi Kışlası yüzlerce askere ev sahipliği yaptı.
Savaş sona ermiş, Türkiye NATO'ya girmiş, yeni kışlalar yapılırken Yoncalık Kışlasına artık lüzum kalmamıştı. 1960 yılında Kışlanın bir bölümü yıkılarak askeri lojmanlar yapıldı. Bu lojmanlar 2021 yılında yıkılarak arsa haline yerleri getirildi. 1970'lerde yapılan İl Halk Kütüphanesi yeni binasına taşınınca burası 2022 yılında yıkıldı.
Bölgede yıkılmayan tek yer 1860'larda yapılan "Askeri Hamamı" kaldı. Hamam halen "Yunus Emre Kütüphanesi" olarak görev yapmaktadır.
Yoncalık Kışlasının 1960 yılında yıkılmasından sonra yeri 62 yıldır yeri "Erzurum Belediyesi Otobüs Durağı" olarak faaliyetini sürdürdü. Ayrıca Aşkale ve Kandilliden gelen askeri servislere ev sahipliği yaptı. 160 yıldır on binlerce, yüzbinlerce Erzurumlunun hatıralarında yer aldı.
Erzurumlunun hatıralarında yer alan Yoncalık Kışlası Osmanlı Askerlerine, Osmanlı Hastalarına , Türk Askerlerine ve Erzurum halkına hizmet eden bu mekan unun yıllardır benzin istasyonu yapılmak için belediye tarafından planlanıyordu.
Nihayet 2022 Temmuzunda Büyükşehir bu amacına ulaştı... Erzurum tarihi için çok önemli yer işgal eden bu mekanı arsaya dönüştürerek benzin istasyonu yapılmasına karar verdi. Halen inşaatı devam eden bu tarihi mekan önümüzdeki günler Benzin İstasyonu olarak hizmet verecek.... Böylece "Tarihi Yoncalık Kışlası" tarihin tozlu sayfalarında adı kalarak unutulup gidecektir. Tıpkı benzerleri gibi....
11/09/2022 ERZURUM
