-ÖZEL-

Osmanlıdan günümüze kadar yaşatılan hat ve tezhip sanatı, Erzurum´da  sergi ile sanatseverlerle buluşacak. ´Hat ve Tezhip´ sergisi 11 gün açık kalacak.

Sinan AYDIN

Erzurum´da Kalemin Bereketi ´Hat ve Tezhip´ sergisi açılıyor. İl Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü ile Albaraka Bankası tarafından organize edilen hat ve Tezhip sergisi, 2 Temmuz 2019 Salı günü Erzurum Kongre Binasında açılacak. Osmanlıdan günümüze yaşatılan Hat ve Tezhip sanatı eselerinin yeraldığı sergi, Erzurumlu sanatseverlerin beğenisine sunulacak. Kalemin Bereketi "Hat ve Tezhip" sergisi, 15 Temmuz 2019 Pazartesi gününe kadar açık kalacak.

HAT SANATI NEDİR?

Osmanlıdan günümüze kadar gelen ve usta çırak ilişkisiyle gelişen, Hat sanatı, Arap harfleri çevresinde oluşmuş güzel yazı yazma sanatıdır. Bu sanat, yazı ve çizgilerle icra edilmektedir. Hat sanatı Arap harflerinin gelişme gösterdiği dönemden sonra,  6.yy ve 10.yy arasında ortaya çıkmıştır. Hat sanatıyla uğraşan kişiye verilen unvan ?´hattat´´ ?tır. Belirli kurallar çerçevesinde ilerlemeyen, hattat´ın kendi yönlendirmesiyle yapılan Hat, matbaanın icadından önce elle yazılan kitaplar aracılığıyla gelişmiş ve yaygınlaşmıştır. Hat Sanatının modern bir tanımı ise "işaretlere anlamlı, ahenkli ve hünerli bir şekilde biçim verilmesi sanatı" şeklindedir.

Hat Sanatında kullanılan malzemeler ;

Makas, yazı takımı, aharlı kağıt, mürekkep, kalemtraş, kalemdan (kalem kutusu), lika (mürekkebe katılan has ipek), hokka (içine mürekkep konulan küçük kap), mühre (kapıda düzlük vermekte kullanılan camdan araç), celi kalem (büyük boy yazılar için kalın kamıştan ya da tahtadan yapılan kalem)

Başlıca Hat Sanatı yazı türleri;

Kufi: Hz. Ali´nin Kufe´yi merkez olarak seçmesinin ardından Kufe´nin siyasi merkez olmasıyla gelişen bu yazı biçimi köşeli, çetin denilebilecek bir üsluba sahiptir. Bu yazı biçimi İslam coğrafyasındaki en eski yazı biçimidir.

Sülüs: Sülüs, üçte bir demektir. Bu adın nereden geldiğine dair çeşitli rivayetler vardır. Ancak Sülüs ile yazılan bir harfin üçte iki nispetinde düzlük, üçte bir nispetinde de yuvarlaklığı haiz olması bu adın nereden kaynaklandığı hakkında bize bir fikir verebilir. Yumuşak ve tatlı bir görünüme sahip olan sülüs, ümmü´l-hutût (yazıların anası) olarak da adlandırılmıştır. Bu yazı biçimi bilhassa kitap unvanlarının, kıt´aların ve levhaların yazılmasında kullanılmıştır.

Nesih: İslam coğrafyasında genişçe kullanılmış bu yazı türü Sülüs´e çok benzer. Sülüs yazının küçük boyutlarda yazılmışıdır. Nesih, bir şeyi ortadan kaldırmak anlamına gelmektedir. Bu ismin nereden geldiği hakkında muhtelif rivayetler bulunmaktadır. Ancak Nesih´ten önce çok yaygın bir şekilde kullanılan Kufî yazısını revaçtan düşürdüğü, kullanılmasını bıraktırdığı için bu ismin kullanıldığı düşünmektedir. Nesih´in kıvrak ve latif tarzı sebebiyle Kur´an yazımında Kufî yazı terk edilmiş ve Nesih tercih edilir olmuş.

TEZHİP SANATI NEDIR?

Tezhip Farsça bir kelimedir. Altın ile süsleme anlamına gelen tezhip, Ferman, berat ve Kur´an ayetleri gibi değerli evrak ve levhaların yüksek manevi değerini ifade etmek amacıyla gelişen bir sanat dalıdır. Kanuni Sultan Süleyman Devri (1520-1566) tezhip sanatının en parlak dönemlerindendir. Tezhip çalışmalarında, özellikle zahriye, serlevha, sure başları ve hatime sahifelerinde zengin bir işçilik ön plana çıkar. Altının çokça kullanıldığı bu dönemin karakteristik rengi laciverttir.

Tezhipte temel malzeme altın ya da boyadır. Altın, dövülerek ince bir tabaka haline getirilmiş varak olarak kullanılır. Altın varak su içinde ezilip jelatinle karıştırılarak belli bir kıvama getirilir. Boya ise genellikle toprak boyalardan seçilirdi. Sonraları sentetik boyalar da kullanılmıştır.

Tezhip sanatçısı (müzehhip) bir kağıdın üstüne çizdiği motifi önce sert bir şimşir ya da çinko altlığın üstüne koyarak çizgileri noktalar halinde iğneyle deler. Sonra bu delikli kağıdı uygulanacağı zeminin üstüne koyarak delikleri yapışkan bir siyah tozla doldurur. Delikli kağıt kaldırıldığında motifin uygulanacak zemine çıktığı görülür. Bu motif iyice belirginleştirilip altınla ya da boyayla doldurularak tezhip meydana getirilir.

Tezhip sanatının kullanım alanları nereleridir?

1- Yazma Kitaplar, 2- Levhalar, 3- Ferman ve Tuğralar, 4- Kitap Ciltleri, 5- Minyatürler, 6- Kubur, Kutu, Sandık (Lake İşleri), 7- Diğer Alanlar.

Tezhip sanatında kullanılan teknik ve üsluplar nelerdir?

1- Klasik Tezhip, 2- Halkar, 3- Zerefşan,4- Saz Yolu, 5- Şukufe, 6- Münhani.

Tezhip sanatının araç ve gereçleri nelerdir?

Çeşitli ayarlarda, özel yöntemlerle ezilmiş altın, Akik taşından yapılmış, altını parlatmak için tasarlanmış "mühre",  Tüm numaralarda fırça, İnce uçlu kurşun kalem,  Guvaj boya,  Aydınger veya çeşitli eskiz kağıtları, Çayla terbiye edilmiş kağıt, Buğday nişastası, Arap zamkı,  Mukavva karton, Şap, Maket bıçağı, Altın süzmek için ipek kumaş, Tiriling, Rapido çeşitleri,  çini mürekkebi , Yapıştırıcı çeşitleri, Cetvel ve gönye çeşitleri, Aydınlatma lambası, İs mürekkebi ve Altın ezme kabı.