-ÖZEL-

Sinan AYDIN

Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Öğretim Üyelerinden Lütfi Sezen, Erzurum´da Ramazan bayramında bir kısmı günümüze kadar yaşayan bazı gelenekleri açıkladı. Derlediği bilgileri ´Dr. lütfi Sezen Erzurum Folkloru 3. Baskı´ adlı kitabında da geniş bir şekilde ayımlayan Öğretim Üyesi Lütfi Sezen, Erzurum´da Ramazan bayramı ile ilgili gelenekleri ortaya koyuyor. Dinî bayramların birincisine ?Ramazan Bayramı? denir. Bu bayramda ziyaretçilere şeker ikram edildiği için ?Şeker Bayramı? adıyla da anılır. ´´Erzurum halkı, ramazan için yaptığı hazırlığı Ramazan Bayramı için de yapar. Bu hazırlık ramazanın on beşinden sonra başlar, arife günü akşamına kadar devam eder. Her aile, çocuklarını bayramda sevindirmeyi kutsal bir görev sayar. Elbise, ayakkabı, gömlek vb. giyecek eşyalar alınır. Ailedeki gençlerin de aynı tarzda istekleri yerine getirilmeye çalışılır. Ekonomik durumu iyi olmayan aileler bu isteklerin hepsini yerine getirememekle beraber, bütçeleri elverdiği ölçüde çocuklarının noksanlarını tamamlamaya çalışır´´ diyen Dr. Lütfi Sezen, Erzurum´da Ramazan bayramında yapılan gelenekleri ise şöyle sıralıyor:

YAŞLILAR BİRBİRLERİNİN ELLERİNİ AVUÇLARININ İÇİNE ALARAK BAYRAMLAŞIR

´´ Erzurum´da ?dinî bayram günleri erken kalkılır, temiz ve yeni elbiseler giyilir, güler yüzlü olmaya dikkat edilir.? Evin erkekleri bayram namazını kılmak üzere civardaki camiye giderler. Namaz, güneş doğduktan biraz sonra kılınır. Bayramlaşma namazdan sonra başlar. Birbirlerinin evine gidemeyecek olan tanıdıklar bayram namazı çıkışında bayramlaşırlar. Eve dönülünce de ev halkı ile bayramlaşılır. Bayramlaşma sırasında; küçükler büyüklerin ellerinden, büyükler de küçüklerin alnından veya yanaklarından öperler. Büyükler, ?daima bu günlere gelesin?. ?Allah her günün bayram etsin?, ?ananızla babanızla çok yaşayın? tarzında dileklerde bulunurlar. ?Yaşlılar ise birbirlerinin ellerini avuçlarının içine almak suretiyle bayramlaşırlar ki buna ?musafaha? denir.

BAYRAM GÜNLERİ GELİN VE DAMATLARA HEDİYE GÖNDERİLMESİ GELENEĞİ

Bayramın ilk gününden başlayarak yakınlar, dostlar, komşular bayramlaşmak için birbirlerini ziyaret ederler. Bu geleneğe uymayanlar ayıplanır. Ziyaret sırasında; gelenlere şeker, kahve veya baklava ikram edilir. Aile büyüklerinin çocuklara mendil, para vb. hediyeler verdikleri de olur. Erzurum ve yöresinde, bayram günleri gelin ve damatlara hediye gönderilmesi de gelenekler arasındadır. Geline altın bilezik, elbiselik, ayakkabı, damada ise, kol saati, elbiselik, iç çamaşır vb. şeyler gönderilir. Bayramlarda fakir olan yakınların ve komşuların gönlü alınır. Bunların çocuklarına elbise, ayakkabı, çorap cinsinden hediyeler gönderilmesi büyük sevap sayılır.

DEVAM EDEN GELENEK MEZAR ZİYARETLERİ

Arife veya bayram günlerinde kabirlerin ziyaret edilmesi ve ölmüş olan yakınların mezarı başında dualar okunması Erzurum´da devam eden gelenekler arasındadır. Ramazan bayramında, namazdan çıkılınca halkı geceleri sahura kaldıran davulcuların kapı kapı dolaşarak maniler söyleyip bayram hediyesi toplamaları çok yakın zamana kadar yörede yaşayan âdetlerdendi.´´

LÜFTİ SEZEN KİMDİR?

Halk edebiyatı araştırmacısı olan Lütfi Sezen, 31 Ocak 1947, İstanbul doğumlu. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi (1971)  mezunu. 1988´de yüksek lisans yaptı ve 1993´te Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde doktorasını tamamladı. 1972-78´de Tokat Gazi Osman Paşa Lisesinde edebiyat öğretmeni, 1978-79´da Erzurum Kâzım Karabekir Eğitim Enstitüsünde öğretmen, 1979-82 Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesinde sekreterlik, 1982-84´te aynı üniversitede genel sekreterlik, 1984-93´te Atatürk Üniversitesi Türk Dili Bölümünde okutman, 1993´te Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü Halk Bilimi Anabilim Dalında öğretim üyesi olarak görev yaptı. Eserleri arasında;

Zeki Başar´ın Yayınlarından Seçmeler (1982), Erzurum Köylerinde Konaklar (1988), Aşık Seyrani´nin Şiir Anlayışı (1991),

Halk Edebiyatında Hamzanameler (1991), Kerem ile Aslı Hikâyesi Üzerine (1992), Erzurum´da Geleneksel El Sanatları (1993),

Erzurum Şehir Folkloru (1994), Erzurum´da Ramazan (1995), Halkbilimi ve Derleme Metotları (1995-96), Erzurumlu Emrah´ın Şiirlerinde Aşk ve Gurbet (1997) ve Erzurum´da Sosyal ve Kültürel Değişmeler (1988) yer almaktadır.