Sinan AYDIN

Beş yıl süren restorasyondan sonrası geçtiğimiz aylarda ziyarete açılan tarihi Çifte Minareli Medreseye, kuşlar konup kolonlara pislemesin diye çivi çakıldı. Kuş konmaz dikenleri olarak lanse edilen uygulama, yerli ve yabancı ziyaretçilerin büyük tepkisini çekince geri adım atıldı. Erzurum´da Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad´ın kızı Hüdâvent Hatun tarafından 1253 yılında yaptırılan Çifte Minareleri Medrese, 5 yıl süren restorasyondan sonrası ziyarete açıldı. Kapalı kaldığı 1742 gün boyunca tarihi mekânın zemindeki döşemeleri aslına uygun olarak yontma taş ile yenilendi. Minarelerdeki ve diğer bölümlerde yok olan 26 bin çini İznik´te üretilerek yerine takıldı. Taş yüzeyleri mikro kumlama ve kimyasal yöntemlerle temizlenirken, medresenin bakır kaplama olan çatı örtüsü onarılarak üzeri şeffaf çatı ile örtüldü. Sütunlardaki ?Allah´ yazısının ortaya çıktığı sanat şaheserinin taş temizliği de yapılırken, çimentolu derzlerden arındırıldı.

KUŞLARI UZAK TUTMAK İÇİN ÇİVİ ÇAKTILAR,

TEPKİLER ÜZERİNE ÇİVİLERİ SÖKTÜLER?

Restorasyonu yaklaşık 7 milyon liraya mal olan tarihi Çifte Minareli Medresede, önemli bir ayrıntı hem göze çarptı. Medrese içindeki odaların pencere önleri ve kolon aralarındaki tahtaların üzeri, tamamen çivilerle donatıldı. Kuşların konmaması için düşünülen kuşkonmaz yöntemi, hem ziyaretçilerin hem de hayvan severlerin büyük tepkisini çekti. Bazı hayvan hakları dernekleri olayı protesto etti, yetkilileri göreve çağırdılar. O dönem Çifte Minareli medreseyi ziyaret eden AK Parti Erzurum Milletvekili İbrahim Aydemir´de, kuşkonmaz çivilerine tepki göstermiş, uygulananın yanlış olduğu yönünde görüş belirtmişti. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu´nun onayıyla yapılan restorasyonda, kuşlar konmasın diye yapılan çivi uygulaması, gelen tepkiler üzerine kaldırıldı. Çiviler ahşap bölümlerin üzerinden tamamen sökülerek kuşlara özgürlük yolu açıldı. Eski uygulamada çiviler olduğu için kuşlar konamıyor, birçok kez de çivilere saplanan kuşlar feci şekilde can veriyordu?

ESKİDEN KUŞLAR İÇİN SARAY YAPILIRDI

Yüzyıllar sonra kuşlar konmasın diye Tarihi Çifte Minareli Medrese çivilerle donatılırken,

Anadolu kültüründe durum bugün yaşananların tam tersi olarak görülüyor. Tarihi kaynaklarda birçok evin köşesinde kuşlar için yuvalar yapıldığı, göç yolları üzerinde su havuzları inşa edildiği belirtilirken, bu geleneğin Osmanlı mimarisine de yansıdığı biliniyor. Özellikle cami ve medreselerin köşelerine ?kuş sarayları´ denilen yuvalar yapıldığı ve bu eserlerin sırf kuşların kendilerini güvende hissetmeleri ve sert rüzgârlardan korunmaları amacıyla yapıldığı görülüyor.

ÇİFTE MİNARELİ MEDRESENİN TARİHÇESİ

Erzurum´un sembolü haline gelen Çifte Minareli Medrese´nin kitabesi olmadığından, yapılış tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Selçuklu Sultani Alaaddin Keykubat´ın kızı Hundi Hatun tarafından 1253 yılında yaptırıldığı tahmin edilen medresenin, 13. Yüz yılın sonlarında yaptırıldığı kabül edilmektedir. Osmanlı Padişahlarından 4. Murat´ın emri ile bir süre ?Tophane? olarak, daha sonra da ?Kışla? olarak kullanılmıştır. 1942-1967 yılları arasında Erzurum Müzesi olarak kullanılan medrese, yaklaşık 35x46 m. boyutlarındadır. İki katlı, dört eyvanlı ve açık avlulu medreseler gurubundandır. 
Zemin katta 19, birinci katta ise 18 oda bulunmaktadır. Avlu 26x10 m. ölçülerinde dört yönden revaklarla çevrili olup, girişin batısındaki kare mekanın vaktiyle mescid olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Zemin katın revakları kalın sütunlar üzerine oturmaktadır. Sütunların çoğu silindirik, dördü sekizgen gövdeye sahiptir. Odalar beşik tonozla örtülüdür. Medrese´nin bezemesinde kullanılan geometrik motifler, Selçuklu tas süslemesindeki örneklerdir. Bezemenin agprlpk unsuru bitkisel öğelerdir. Palmet ve rumi motiflerin en çok kullanılanıdır ve her ikisi de birbiri ile uyum içindedir. Çifte Minareli Medrese´nin en önemli yanlarından biri hiç şüphesiz figürlü süslemesidir. Taç kapı taşıntısının her yüzünde süslemelerle kuşatılmış, dört adet pano bulunmaktadır. Panoda palmiye (hayat ağacı), iki başlı kartal ve altta iki ejder figürü yer alır. Güney eyvanın dış duvarlarına bitişik inşa edilen iki katlı kümbetin gövdesi on iki köşelidir. Kümbetin üstü dıştan külah, içten kubbe ile örtülüdür. Saçağı, süsleme şeritler ve silmelerle bezenmiştir. Dört kollu bir düzenlemeye sahip, cenazelik kısmı çapraz tonozla örtülüdür. Kümbetin iç malzemesi mermerdir. Süslemeleri Medrese´nin aksine oymadır ve bitkisel öğelerden oluşmaktadır.