Nesrin Demir

Erzurum’un Aziziye ilçesindeki Ilıca kaplıcalarını ziyaret eden ilk Osmanlı Sultanı’nın, Yavuz Sultan Selim olduğu öğrenildi.

Erzurum’un eski adıyla Ilıca, yeni adıyla da Aziziye ilçesinde bulunan kaplıcalar, tarihi geçmişiyle de büyük önem taşıyor. Bizans ve Ermeni kaynaklarına göre, Karin Ovası’nda Theodosiopolis şehrinin batısında “Elegeia” olarak isimlendirilen kaplıcalar, Selçuklulardan İbrahim Yinal ve Kutalmış’ın ovayı istilasından da nasiplendi. Tarihi seyir içerisinde birçok medeniyete ev sahipliği yapan Ilıca kaplıcalarını ziyaret eden ilk Osmanlı Padişahı’nın, Yavuz Sultan Selim olduğu öğrenilirken, Kanuni Sultan Süleyman’ın da, İran’dan geriye dönerken Ilıca’ya uğradığı ve bayram temizliğinin, askerlerle birlikte bu kaplıcalarda yapıldığı kaydediliyor. 

Erzurum Atatürk Üniversitesi’nde uzun yıllar görev yapan tarih profesörü Enver Konukçu, konuyla ilgili olarak yaptığı araştırmalarda şu bilgileri aktarıyor: 

“Pulur (Ömertepe) ile Artzeliler (Kahramanlar) civar köyler ahalisi ve zaman zaman da Theodosiopolisliler de bu sıcak su kaynağından sağlık amaçlı faydalanmakta idiler. Saltuklu yönetimi esnasında, Ilıca’daki ilk İslami yapılanmada, hamam olarak da bu kaynak değerlendirilmiştir. Moğollar, Erzurum’u Baycu Noyan komutasında istila ettiklerinde, ilginç bir olay yaşanmıştır. Kuşatma başlamadan önce, bir kısım Erzurumlular, aileleri ile Ilıca’da idiler. Bunlar, toplanmışlar kadın, çoluk-çocuk denmeden esir olarak Mugan’a gönderilmişlerdir. Kara ve Akkoyunlular da Ilıca olayına önem verdiler. Zira gidiş gelişlerde, askerlerinin temizlenme ihtiyaçları Ilıca’da karşılanmıştır” 

ILICA KAPLICALARI’NI ŞEREFLENDİREN İLK OSMANLI PADİŞAHI; YAVUZ SULTAN SELİM

Prof. Dr. Enver Konukçu, ayrıca Ilıca’yı şereflendiren ilk Osmanlı Padişahı’nın ise Yavuz Sultan Selim olduğunu belirtiyor.

Konukçu, “Sultan Yavuz Selim, Ilıca menzilinde konakladığında, Osmanlı askerleri de hamamdan istifade etmişlerdir. Şah İsmail’i yenilgiye uğratan Yavuz, dönüşte de Ilıca’yı şereflendirmiştir. Yine Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Süleyman da, 1555’te İran’dan geri dönerken Ilıca’da konakladı. Bayram temizliği de sevinç içerisinde Ilıca’da yapılmıştır” bilgisini veriyor.

Ilıca kaplıcalarına ilişkin olarak birçok seyyahın izlenimlerinin bulunduğunu hatırlatan Konukçu, XVI. Yüzyıl yazarlarından ve bürokratlarından olan Aşık Ahmet’in, Menâzirü’l-Avâlim isimli eserinde Erzurum’daki Ilıca’dan söz ettiğini belirtiyor.

Evliya Çelebi’nin de,  1645 yılına ait Erzurum yolculuğunda, Ilıca’dan geçtiğini kaydeden Konukçu, aktarımlarına şöyle devam ediyor:

“Evliya Çelebi, kaynak belirtmeden Ilıcanın, Akkoyunlu padişahlarından biri tarafından inşa ettirildiğini de kaydediyor. Erzurum yıllıklarının verdiği bilgilere göre de, zaman zaman tamiri gerekmiştir. Bunlardan birini de Kurd İsmail Paşa’ya vekaletenCennetzade Ziya Bey yapmıştır. Doğu seferinde bulunan askerler, burada temizlik yaparlardı. Büyük savaşta, bazı hastalıkların önlenmesinde Ilıca epeyce hizmet vermiştir. Tifüsün kol gezdiği zamanlarda, bit belasından şifaya kavuşulan yerlerden biri de Ilıca idi”