www.erzurumgunebakıs.com / İhsan Kumru 

Osmanlı padişahları Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim ve III. Murat dönemlerinde başmimar olarak görev yapan Mimar Sinan, bıraktığı eserleri günümüzde halen daha tarihe ışık tutuyor. Mimar Sinan’ın Erzurum’da yaptığı eseri ise şu anda Erzurum’da turistik bir tarihi yapı olarak her gün ziyaretçilerin akınına uğruyor. Osmanlı İmparatorluğu’nda Kanuni Sultan Süleyman’ın sadrazamı olan Rüstem Paşa tarafından 1561 yılında Mimar Sinan’a Erzurum’da Rüstem Paşa Kervansarayı yaptırıldı. Rüstem Paşa Kervansarayı namı diğer Taş Han, Osmanlı kervansaray yapılarının şaheserlerinden birisidir. Geçmişte yolcuların gündüz, gece her türlü ihtiyaçlarını karşılayabildiği bir yer olan Rüstem Paşa Kervansarayı geçmişte imarethane, dinlenme yeri, mescit, bezirgân dükkânları ve hayvanların bağlandığı bölümler de yapılmış, ancak yapıda bulunan bazı kısımlar günümüze kadar ulaşamamıştır. Batıya bakan beşik tonozlu giriş kapısı üzerinde bulunan kitabede, Erzurum’un serhat şehri olmasından dolayı “ribat” denmesi dikkat çekmektedir. Ribatlar, sınırları korumak amacıyla içerisinde 40-50 civarında akıncı birliğinin bulunduğu bir çeşit ileri karakollardır. Osmanlı İmparatorluğu’nun doğu sınırlarının zamanla genişlemesi ile Rüstem Paşa Kervansarayı çok işlevli bir yapı haline dönüşmüştür. Rüstem Paşa Kervansarayı konaklama, barınma, ahır ve alışverişmerkezi olanaklarını kendi bünyesinde toplamıştır.

Rüstem Paşa Kervansarayı, dikdörtgen bir avlu çevresinde, kesme taştan yapılmış revakların arkasına sıralanmış odalardan oluşan iki katlı bir yapıdır. Doğu ve batı yönünde sivri kemerli ve tonozlu iki kapıdan girilen avlunun çevresinde 32 oda bulunmaktadır. Üst katta koridor çevresinde sıralanmış basık tonozlu odalar bulunmaktadır. Buradaki süslemeler daha sonra yapılmıştır. 1965 yılında önemli bir restorasyon geçiren kervansarayın batıya bakan ön cephesi, hafif ileri taşırılmış, altta beşik tonozlu derin bir giriş, üstte de kervansaray yöneticisine ait bir oda bırakılmıştır. Kervansaray, günümüzde oltu taşı esnafının imalat ve satış yeri olarak hizmet vermektedir. Oltu taşından yapılmış, başta tespih, yüzük, gerdanlık olmak üzere, onlarca çeşit hediyelik eşyanın satışı burada yapılmaktadır.