www.erzurumgunebakis.com / Dilan ÇOŞKUN

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2024 yılı Hanehalkı Bütçe Araştırması sonuçlarına göre, vatandaşların en büyük tüketim harcaması kalemini konut ve kira oluşturdu. Türkiye genelinde hanehalklarının tüketim amaçlı harcamalarının yüzde 26’sı konut ve kiraya giderken, ikinci sırada yüzde 21,6 ile ulaşım, üçüncü sırada ise yüzde 18,1 ile gıda ve alkolsüz içecekler yer aldı. Eğlence, sağlık ve eğitim gibi sosyal hizmetler ise toplam bütçeden oldukça düşük paylar aldı.

Sigorta ve finansal hizmetlere yalnızca yüzde 0,7, eğitime yüzde 1,6, eğlence, spor, kültür ve sağlığa ise toplamda yüzde 2,3 oranında harcama yapıldığı görüldü. Bu veriler, temel yaşam ihtiyaçlarının sosyal ve kültürel gereksinimlerin önüne geçtiğini ortaya koydu.

Gelir Arttıkça Ulaşıma Ayrılan Pay Katlanıyor

Gelir düzeyine göre harcama alışkanlıklarında ciddi farklılıklar olduğu gözlemlendi. En yüksek gelir grubundaki (beşinci yüzde 20’lik dilim) hanehalkları ulaştırmaya yüzde 26,6 oranında bütçe ayırırken, bu oran en düşük gelir grubunda (birinci yüzde 20’lik dilim) sadece yüzde 10,1 oldu. Buna karşılık, düşük gelirli haneler gıdaya yüzde 30,4, konut ve kiraya ise yüzde 33,2 gibi yüksek oranlarda harcama yaptı. Bu veriler, gelir azaldıkça temel ihtiyaçlara ayrılan payın arttığını ve diğer harcama kalemlerine yer kalmadığını gösterdi.

Gelir Kaynağına ve Hane Büyüklüğüne Göre Harcama Kalıpları Değişiyor

Temel gelir kaynağı maaş ve ücret olan haneler konut ve kiraya yüzde 24, ulaşıma yüzde 23, gıdaya yüzde 16,4 oranında harcama yaparken, müteşebbis geliriyle geçinenler ulaştırmaya daha fazla (yüzde 26,4) bütçe ayırdı.

Ayrıca, hane büyüklüğü de harcamaları etkileyen bir diğer faktör oldu. Tek kişilik haneler, bütçelerinin yüzde 35,2’sini konut ve kiraya harcarken, altı ve daha fazla kişiden oluşan büyük haneler bu kaleme yalnızca yüzde 22,4 ayırabildi. Gıdaya yapılan harcamalarda ise büyük haneler (yüzde 24,7), küçük hanelere göre daha fazla pay ayırmak zorunda kaldı.

En Fazla İsraf Edilen Gıda Taze Meyve ve Sebzeler

Araştırmada dikkat çeken bir diğer bulgu ise gıda israfı oldu. Gelir düzeyi arttıkça, gıda israfının da arttığı gözlemlendi. Hanehalklarının en fazla israf ettiği ürün grubu yüzde 40,1 ile taze meyve ve sebzeler oldu. Bu grubu yüzde 32 ile ekmek ve yüzde 14,3 ile süt ve süt ürünleri takip etti. Veriler, israfın özellikle taze gıda ürünlerinde yoğunlaştığını ve bu konuda toplumsal farkındalık ihtiyacını ortaya koydu.