Her hafta Türk İslam sanatlarından birini sizlerle kısa bilgiler ile tanıtmak istiyorum. Türk İslam sanatları arasında halkımız tarafından en çok bilinen sanatlar arasında bulunan Ebru sanatı hakkında en çok sorulan ve bilinmeyen tarafları ile anlatmaya çalışacağım.
Ebru sanatının tarihi, kâğıdın buluşu ile başlar. Kâğıt medeniyetimizin temel taşlarındandır. Çevremize baktığımız zaman, bu malzemenin medeniyetimizi nasıl şekillendirdiği daha iyi anlaşılır. Ebru sanatı, en eski sanatlarından biridir.
?Kehanet amacı ile kâhinler mürekkebi beyaz pirinç levha üzerine alır ve fal amaçlı yorumlanırdı? Dut elyafından üretilen ilk kâğıdın Çin´de yapımından sonra uğraş bir sanat haline dönüşmeye başladı. Kesin tarih verilememekle birlikte ebru sanatının başlaması üç aşamada gerçekleşir.
- Kâğıdın icadı ve renklendirme çabası,
- Kâğıdın Japonya da sumunagashi tekniğinde boyanması,
- Budist rahipler ve İpekyolu vasıtasıyla sumunagashi tekniğinin Türkler tarafından öğrenilmesi.
Çağatay Türkçesi´yle ebre adını alarak Türkistan´da ortaya çıkan bu sanatın tarihi gelişimi hakkında, müphem de olsa bir fikir vermektedir. Türkistan´dan en geç XVI. Asır başlarında İpekyolu´nu takiben İran´a geçişinde ebri olarak isimlendirilen bu sanat görünüşüyle gerçekten bulut kümelerine benzer şekiller taşıdığından, buluta nisbet ifade eden bu Farsça ismi doğrulamaktadır. Osmanlı ülkesinde de revaç bulan aynı isim, son yüzyılda Türkçe´ de ebru ´ya dönüşmüştür. Galat olmamakla beraber, kaş gibi şekillerde ihtiva ettiğinden, bu sanata ebru denilmesi bir çelişki sayılmamalıdır; çünkü ebru kelimesi Farsça ´da kaş manasına gelmektedir. Aynı yüzyılın sonlarında, İstanbul ?dan Avrupalı seyyahlar tarafından kendi memleketlerine götürülen ebru kağıtları önce Almanya ?da, sonrada Fransa ve İtalya ?da mermer kağıdı veya Türk mermer kağıdı, hatta sadece Türk kağıdı olarak tanımlanıp benimsenmiştir. Bilinen en eski ebru örneği 16. Yüzyıla aittir. Kâğıdın süslenmesinde, kıt ?a ve levhaların iç ve dış pervazlarında, yazma eserlerde kapak yan kâğıdı olarak kullanılmıştır.
Şimdi günümüzde sevilerek ve geliştirilerek icra edilen bu sanat rehabilitasyon merkezlerinde çocuk gelişiminde etkili olarak kullanılan bir teknik halini almıştır. Yapılan ebrular sadece kutsal kitabımızı süsleyen bir araç olmaktan çıkmış bununla beraber hayatımızın her yerinde evimizde, iş yerimizde duvarlarımızı süsleyen bir malzeme haline bir sanat ürünü haline dönüşmüştür.
