Orhan DURMUŞ


Osmanlı Dönemi Türk İşlemeleri


 

Türk Milleti ayakları yere basan köklü kültürü karakterindeki ince zeka sanatına da nakşetmiştir. Osmanlı dönemi Türk işlemeleri geniş kapsamlı incelenmesi gereken bir konu ikan kısaca şunlar söylene bilir.

?Akdeniz çevresinde Tunus´tan Arnavutluk´a kadar uzanan topraklar üzerinde Anadolu ve dışında Cezayir, Mısır, Suriye, Irak, Kafkasya, Yunanistan, Bulgaristan , Romanya,Makedonya ve Macaristan´ın bir bölümünde yaşanan O smanlı İmparatorluğu Dönemi 1 457- 1 923 yılları arasını kapsamaktadır. B il indiği gibi 1 07 1 yılında Anadolu´nun

kapısını Türklere açan Selçuklularca kendi boyuna Bey verilmiş olan Ertuğrul Gazi´ nin oğlu 1. Osman tarafından kurulan Osmanlı Devleti , Orhan zamanında Karasi Beyliği´ ne egemen olmuş Gelibolu ´yu ele geçirerek kısa zamanda Batı´ya ve Bizans´a doğru yayılarak Avrupa´ya u laşmıştı . Trakya, B u lgaristan ve Sırp topraklarının bir kısmını Beyliğine ekleyen 1. Murad zamanında Söğüt ´ ten başlayarak Bursa, İznik gibi merkezleri topraklarına katan Osmanlı Beyliği aracılığıyla Türkler Avrupa´daki Kosova, Üsküp gibi merkezlere de yerleşmeye başlamıştı. 1. Beyazıd zamanında onun Timur tarafından esir edilmesinden sonra kısa bir duraklama yaşayan bu Beylik Fatih´in 1 457´de İstanbul´u fethetmesiyle İmparatorluğa dönüşmü ştü . Yavuz Sultan Selim zamanında İran, Suriye, Mısır, gibi Asya, Afrika kıtasındaki fetihlerle büyüyen İmparatorluk sultanın halife ünvanını almasıyla İ slam aleminin de lideri olmuştu . Kanuni Sultan Süleyman zamanında Cezayir´e, Tebriz´den, Viyana´ya kadar uzanan geniş topraklara yayılmıştı.

 

Son padişah Mehmed Vahdettin´in 1 922 yılında İ stanbul ´dan ayrılmasına kadar süregelen bu İmparatorluk zamanında farklı toplumlar ve farklı inanç sistemleri olan insanlar bir egemenlik altında yaşamışlardı. Çok geniş bir coğrafyada beş yüzyılı aşkın yaşanan bu dönemin zengin bir kü ltürü engin bir sanatı vardır. Bu sanatın dallarından biri her toplumun kendi inanç, örf, adet, gelenek ve -görenekleri çevresinde geliştirdiği işlemeciliktir. Bu zaman dil iminden çok geniş bir yelpazeye yayılan Macar, Romen, Arnavut, Makedon, Bulgar, Yunan, Arap, Ermeni, Musevi , Türk v.b. gibi başlıklar altında kümelenen profan ve dinsel işlevli işlemeler günümüze ulaşmıştır. İstanbul, Üsküp, Tiran, İşkodra, Selanik, Atina, Sofya, Buda peşte , Bükreş, Londra v. b. gibi merkezlerdeki müzelerde bulunan tören giysileri , günlük giysiler, işlemeli giysi ve ev aksesuvarları yanısıra kilise, manastır, havra, cami, türbe ve tekkelerde korunan Hıristiyan, Musevi ve Müslüman dinine ait. kutsal eşya, emanet, tören giysisi ve mimariyi bezemede kullanılmış işlemeli eşya da bu konuda tanıklık etmektedir. Teknoloj inin sağladığı olanaklar 1 , moda, heves v.b. gibi dürtülerle bazı benzerlikler gösteren b u örnekler2 söz konusu her toplumun yaşam biçimi gibi özü , beğenisi , estetize edilmiş duyguları, düşünce ve inanç sistemlerinden kaynaklanan farklılıklar arzetmektedir. Bu farklılıklar manevi ve maddi kültürden beslenmektedir. Manevi kültür boyutunda Türk işlemeleri söz konusu diğer toplumlardan farklı olarak doğum , evlenme ve ölüm gibi yaşamın üç ana dönemind